پوسیدگی دندان یکی از مشکلات رایج است که اگر درمان نشود منجر به ایجاد حفره در دندان، آبسه یا حتی از دست دادن دندان می شود. پوسیدگی در اثر فعالیت گروهی از باکتری ها ایجاد می شوند که در پلاک های دندانی زندگی می کنند. مراحل پوسیدگی دندان شامل 5 مرحله است.

باکتری هایی که در پلاک ها زندگی می کنند، قندهای موجود در مواد غذایی را به اسید تبدیل می کنند. تجمع پلاک بر روی دندان ها باعث افزایش تولید مواد اسیدی می شود و در نهایت منجر به پوسیدگی دندان ها می شود. رعایت بهداشت دهان و دندان یکی از کلیدی ترین راهکارها برای پیشگیری از پوسیدگی دندان ها است.

پوسیدگی دندان در چند مرحله اتفاق می افتد.

مراحل پوسیدگی دندان

پلاک ها نقش مهمی در پوسیدگی دندان ها دارند. پلاک یک لایه ی چسبناک و بی رنگ است که سطح دندان ها را می پوشاند. پلاک از ذرات غذا، باکتری ها و بزاق تشکیل شده است. اگر به صورت منظم مسواک نزنید و نخ دندان نکشید، تجمع پلاک بر روی دندان ها افزایش پیدا می کند. افزایش پلاک به مرور زمان منجر به تشکیل یک ساختار محکم به نام جرم می شود. از بین بردن جرم سخت تر از پلاک است.

به طور کلی مراحل پوسیدگی دندان عبارتند از:

مرحله1: از دست دادن مواد معدنی

خارجی ترین لایه ی دندان، یک ساختار محکم به مینا است. مینا سخت ترین بافتی است که در بدن ما وجود دارد و بیشتر از مواد معدنی تشکیل شده است. با وجود این که استحکام مینای دندان زیاد است اما اگر در معرض مواد اسیدی قرار بگیرد، شروع به از دست دادن مواد معدنی می کند. در این شرایط معمولا لکه های سفیدی بر روی دندان ظاهر می شوند. این لکه های سفید اولین نشانه های شروع پوسیدگی دندان هستند.

مرحله ی 2: پوسیدگی مینا

اگر روند پوسیدگی دندان ادامه پیدا کند، مینا بیشتر دچار فرسایش می شود. در این شرایط ممکن است لکه های سفید روی دندان، قهوه ای رنگ شوند. با ضعیف شدن مینای دندان، سوراخ های کوچکی بر روی دندان ایجاد می شود که به آن ها حفره گفته می شود. حفره های پوسیدگی باید توسط دندانپزشک ترمیم شوند.

مرحله ی 3: پوسیدگی دنتین یا عاج

دنتین لایه ای در زیر مینای دندان است. دنتین در مقایسه با مینا بافت نرم تری دارد و به همین دلیل آسیب پذیرتر از مینا است. اگر پوسیدگی دندان به این لایه برسد با سرعت بیشتری گسترش پیدا می کند. لایه ی دنتین از طریق لوله های بسیار کوچکی به اعصاب دندان متصل است. به همین دلیل اگر پوسیدگی به دنتین برسد، دندان حساس می شود و ممکن است در هنگام خوردن غذاهای سرد و گرم دچار دندان درد شوید.

مرحله ی 4: آسیب به پالپ

پالپ داخلی ترین لایه ی دندان است و شامل اعصاب و عروق خونی می باشد. اگر پوسیدگی به پالپ دندان برسد، پالپ دچار التهاب و تورم می شود. تورم پالپ به اعصاب دندان فشار می آورد و در نتیجه، فرد دچار دندان درد می شود.

مرحله 5: آبسه

با گسترش پوسیدگی در پالپ دندان، باکتری ها وارد این ناحیه می شوند و عفونت ایجاد می کنند. افزایش التهاب در داخل دندان باعث ایجاد یک توده ی عفونی می شوند که به آن آبسه گفته می شود. آبسه ی دندان درد شدیدی را ایجاد می کند که ممکن است در فک نیز احساس شود. تورم لثه، صورت، فک و غدد لنفاوی گردن و همچنین تب از دیگر علائم آبسه ی دندان هستند.

آبسه ی دندان باید سریعا درمان شود چرا که ممکن است عفونت آن در استخوان فک و سایر نواحی سر و گردن گسترش پیدا کند. در این شرایط ممکن است دندانپزشک مجبور به کشیدن دندان شود.

درمان پوسیدگی دندان

با توجه به مراحل پوسیدگی دندان، درمان مشخص می شود. در واقع نوع درمان به مرحله ی پوسیدگی دندان و شدت آن بستگی دارد. از جمله گزینه های درمانی می توان به موارد زیر اشاره کرد.

درمان در مرحله ی 1

اگر دندان در این مرحله از پوسیدگی باشد می توان با استفاده از فلوراید، مانع از پیشرفت پوسیدگی شد. فلوراید تراپی را می توان در مطب دندانپزشک انجام داد. در این شرایط معمولا فلوراید را به صورت ژل یا لاک بر روی دندان اعمال می کنند.

فلوراید مینای دندان را تقویت می کند و باعث افزایش مقاومت آن می شود.

درمان در مرحله ی 2

زمانی که پوسیدگی به این مرحله می رسد معمولا باعث ایجاد حفره بر روی دندان می شود که باید آن را با استفاده از مواد ترمیمی پر کرد. برای ترمیم ، دندانپزشک ابتدا بخش های پوسیده ی دندان را می تراشد و سپس دندان را با استفاده از مواد پر کننده ی دندان مانند رزین، سرامیک یا آمالگام پر می کند.

درمان در مرحله ی 3

اگر پوسیدگی مرحله ی 3 که مربوط به دنتین یا عاج است، زود تشخیص داده شود می توان آن را با استفاده از مواد ترمیمی، درمان کرد. اما اگر پوسیدگی پیشرفت کرده باشد نیاز به قرار دادن تاج یا روکش بر روی دندان است.

تاج روکشی است که بر روی بخش بالایی دندان قرار داده می شود. قبل از قرار دادن تاج بر روی دندان، نواحی پوسیده شده ی دندان را می تراشند. گاهی برای قرار دادن تاج بر روی دندان، باید بخش هایی از بافت سالم دندان را نیز از بین ببرند.

درمان در مرحله ی 4

پوسیدگی مرحله ی 4 زمانی اتفاق می افتد که پالپ دندان آسیب دیده باشد. در این شرایط برای درمان به عصب کشی یا درمان ریشه نیاز است. در درمان ریشه پالپ آسیب دیده را از دندان خارج می کنند. سپس حفره ی دندان را تمیز می کنند و با استفاده از مواد ترمیمی آن را پر می کنند. در نهایت نیز دندان را روکش می کنند.

درمان در مرحله ی 5

اگر آبسه در داخل دندان شکل گرفته باشد نیز برای درمان، عصب کشی یا درمان ریشه انجام می دهند. در مواردی که میزان پوسیدگی خیلی زیاد و عمقی باشد مجبور می شوند که دندان را بکشند. در این شرایط ممکن است برای بیمار آنتی بیوتیک نیز تجویز شود.

پیشگیری از پوسیدگی دندان

رعایت بهداشت دهان و دندان نقش مهمی در جلوگیری از پوسیدگی دندان دارد. از جمله راهکارهایی که به جلوگیری از شروع مراحل پوسیدگی دندان ها کمک می کنند می توان به موارد زیر اشاره کرد:

به صورت منظم به دندانپزشک مراجعه کنید: با مراجعه ی منظم به دندانپزشک، بیماری های دهان و دندان در همان مراحل اولیه تحت درمان قرار می گیرند. بهتر است که هر شش ماه یک بار برای جرم گیری و انجام معاینه به دندانپزشک مراجعه کنید.

مسواک بزنید:  حداقل روزی دو بار و هر بار به مدت دو دقیقه دندان هایتان را مسواک بزنید. بهتر است برای مسواک زدن از خمیردندان های فلوراید دار استفاده کنید.

مصرف شیرینی را محدود کنید: سعی کنید مصرف مواد غذایی یا نوشیدنی هایی که قند بالایی دارند را به حراقل برسانید. آب نبات، کلوچه و نوشابه مثال هایی از مواد غذایی با قند بالا هستند.

آب لوله کشی بنوشید: آب شهری در بیشتر مناطق با فلوراید غنی شده است. فلوراید موجود در آب به افزایش استحکام و مقاومت دندان ها کمک می کند.

خوردن میان وعده را محدود کنید: خوردن میان وعده های زیاد، مواد غذایی زیادی را در اختیار باکتری های دهان می گذارد و باعث افزایش تولید اسید توسط آن ها می شود.

در صورت نیاز از سیلانت استفاده کنید: سیلانت یک لایه ی نازک پلاستیکی است در بخش بالایی دندان های آسیا قرار می گیرد. دندان های آسیا نقش مهمی در جویدن غذا دارند و احتمال به دام افتادن ذرات غذا در شیارهای آن ها زیاد است. استفاده از سیلانت ها می تواند از این اتفاق جلوگیری کند.

در کدام یک از مراحل پوسیدگی دندان به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر پوسیدگی دندان در مراحله اولیه باشد، ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد. به همین دلیل مراجعه ی منظم به دندانپزشک بسیار مهم است. دندانپزشک می تواند پوسیدگی را در همان مراحل اولیه تشخیص دهد و درمان کند.

در صورتی که احساس کردید دندان هایتان دچار حساسیت شدند و یا دچار دندان درد و تورم در دهان و یا اطراف دهان شدید باید به دندانپزشک مراجعه کنید. این علائم ممکن است نشان دهنده ی پوسیدگی عمیق دندان و سایر مشکلات مربوط به دهان و دندان باشند. دندانپزشک با توجه به مراحل پوسیدگی دندان درمان را آغاز می کند.

سخن آخر

پوسیدگی دندان به دلیل فعالیت باکتری های موجود در پلاک اتفاق می افتد. این باکتری ها با مصرف مواد قندی موجود در پلاک، اسیدی تولید می کنند که به مینای دندان ها آسیب می زند.

پوسیدگی پنج مرحله دارد. اولین مرحله ی پوسیدگی برگشت پذیر است، اما مراحل بعدی می توانند آسیب های دائمی را در دندان ایجاد کنند و نیاز به درمان توسط دندانپزشک دارند.

نوع درمان پوسیدگی دندان به مرحله و شدت آن بستگی دارد. می توان با استفاده از راهکارهایی از پوسیدگی دندان جلوگیری کرد. راهکارهایی مانند مسواک زدن منظم، اجتناب از خوردن غذاهای شیرین و مراجعه ی منظم به دندانپزشک.