ورودبسیاری از کودکان از تولد تا حدود ۴ سالگی، انگشت شست یا پستانک را می‌مکند. این کار برایشان حس آرامش و امنیت ایجاد می‌کند. اما وقتی دندان‌های شیری می‌افتند و دندان‌های دائمی درمی‌آیند، باید این عادت را ترک کنند چون ممکن است باعث تغییر شکل سقف دهان (کام) و دندان‌ها شود.
این عادت همچنین می‌تواند باعث جابجایی فک بالا یا پایین شده و نحوه حرف زدن کودکتان را تحت تاثیر قرار دهد که در آخر منجر به درمانهای پیچیده ارتودنسی خواهد شد.
دلیل مکیدن انگشت توسط کودک چیست؟
مثل خیلی از والدین، ممکن است شما هم نگران باشید که مکیدن انگشت توسط کودکتان چه تأثیری دارد. شاید نگران باشید که این کار برایش ضرر دارد یا نمی‌دانید چه زمانی باید این عادت را ترک کند و اگر ادامه داد، چه کار باید کرد؟ اول از همه باید بدانید که مکیدن انگشت یک رفتار طبیعی و غیرارادی در نوزادان است. آن‌ها حتی وقتی در رحم مادر هستند، شروع به مکیدن انگشت شست یا انگشت‌های دیگر می‌کنند. نوزادان و کودکان کوچک ممکن است انگشت شست، انگشتان دیگر، پستانک یا چیزهای دیگری را بمکند. این کار به آن‌ها حس امنیت و خوشحالی می‌دهد و به آن‌ها کمک می‌کند دنیا را بهتر بشناسند و یاد بگیرند.
وقتی کودک دچار استرس یا ناراحتی می‌شود، مثلاً وقتی کنار والدینش نیست یا در جمع غریبه‌ها یا محیط جدیدی قرار دارد، انگشت شست یا سایر انگشتانش را می‌مکد تا به خودش احساس آرامش و امنیت بدهد. چون مکیدن انگشت به او آرامش می‌دهد و به خوابیدن کمک می‌کند، معمولاً کودکان خردسال عصرها یا وقتی خسته‌اند بیشتر این کار را انجام می‌دهند. به همین دلیل، چه انگشت‌های خودش باشند و چه پستانکی که به او داده‌اید، آن‌ها را داخل دهانشان می‌گذارند و می‌مکند.
مکیدن انگشت شست یا سایر انگشتان چه آثاری دارد؟
مکیدن شست یا دیگر انگشتان در بسیاری از کودکان حتی برای مدت کوتاه وجود دارد، اما اگر این عادت طولانی شود، ممکن است مشکلاتی ایجاد کند. مکیدن طولانی‌مدت انگشت شست می‌تواند رشد طبیعی فکین و رویش مرتب دندان‌های دائمی کودک را مختل کند. همچنین ممکن است باعث تغییر شکل سقف دهان شود. اگر این عادت ادامه پیدا کند، ممکن است بین دندان‌های جلویی فک بالا و پایین فاصله بیفتد (به این حالت «اپن بایت» گفته می‌شود) و از این به بعد زبان در این فاصله قرار می‌گیرد و این مشکل را تشدیدمیکند.
در کودکانی که دندان‌هایشان درآمده است، مکیدن زیاد و طولانی‌مدت پستانک می‌تواند باعث عفونت گوش میانی شود. چون مکیدن انگشت روی رشد و چینش دندان‌ها و فک تأثیر می‌گذارد، صحبت کردن کودک هم ممکن است تغییر کند. این موضوع ممکن است باعث شود کودک نوک زبانی حرف بزند یا نتواند بعضی حروف را درست تلفظ کند.
روش‌های ترک عادت مکیدن
مکیدن پستانک هم مثل مکیدن انگشت می‌تواند روی دندان‌ها تأثیر بگذارد، اما ترک عادت پستانک معمولاً راحت‌تر است. اگر به نوزاد پستانک می‌دهید، حتماً باید تمیز باشد و هرگز قبل از دادن آن را به شکر، عسل یا چیزهای شیرین آغشته نکنید. بیشتر کودکان بین ۲ تا ۴ سالگی خودشان به تدریج این عادت را ترک می‌کنند، چون در این سن بیشتر وقتشان را به بازی و کشف محیط می‌گذرانند. همچنین وقتی به مهد یا مدرسه می‌روند و واکنش بچه‌های دیگر را می‌بینند، معمولاً دیگر انگشتشان را داخل دهان نمی‌گذارند. اگر بعد از ۴ سالگی کودک هنوز انگشت شست می‌مکد، والدین بهتر است به آرامی و بدون فشار زیاد به او کمک کنند این عادت را ترک کند تا به کودک آسیبی نرسد.
چگونه به کودک خود در ترک این عادت کمک کنید؟
به جای اینکه کودک را به خاطر مکیدن انگشت سرزنش کنید، بهتر است با تشویق و آرامش او را به ترک این عادت ترغیب کنید. معمولاً وقتی کودکان احساس ناامنی یا اضطراب می‌کنند، به این کار پناه می‌برند. سعی کنید دلیل نگرانی و استرس او را پیدا کرده و آن را برطرف کنید تا کودک آرام شود. وقتی کودک آرام و بدون فشار است، با محبت به او یادآوری کنید و برای هر تلاشش پاداش بدهید. علاقه‌مندی‌های کوچک کودک می‌تواند انگیزه‌ای برای همراهی او با شما باشد. اگر کودک در موقعیت‌های سخت مثل وقتی که والدین کنار او نیستند، از مکیدن انگشت خودداری کرد، با دادن جایزه او را تشویق کنید.
اگر این روش‌ها جواب نداد، می‌توانید هنگام خواب، انگشت شست کودک را با چسب بپوشانید یا از دستکش مخصوص استفاده کنید تا دسترسی به انگشتش سخت‌تر شود. اگر باز هم عادت ترک نشد، بهتر است به دندانپزشک مراجعه کنید تا در صورت نیاز وسیله‌ای برای کمک به ترک این عادت و اصلاح مشکلات احتمالی ساخته شود.
بیشتر نوزادان قدرت مکیدن بالایی دارند و حتی برخی قبل از تولد انگشت‌هایشان را می‌مکند. این کار علاوه بر کمک به تغذیه، اثر آرام‌بخشی هم دارد.
فواید استفاده از پستانک:
- به کودک کمک می‌کند راحت‌تر و عمیق‌تر بخوابد.
- مکیدن پستانک بهتر و سالم‌تر از مکیدن انگشتان است.
- پستانک باعث آرام شدن و رفع ناراحتی کودک می‌شود.
- بعضی نوزادان هنگام مکیدن پستانک، آرام و خوشحال می‌شوند.
- اگر کودک در نشستن یا خوابیدن مشکل دارد، پستانک می‌تواند کمک‌کننده باشد.
- مکیدن پستانک هنگام خواب، خطر سندرم مرگ ناگهانی نوزادان (SIDS) را کاهش می‌دهد.
- قطع استفاده از پستانک معمولاً راحت‌تر از ترک عادت مکیدن انگشتان است.
- پستانک می‌تواند حواس کودک را پرت کند؛ مثلاً هنگام تزریق یا آزمایش خون و بعد از آن به کودک کمک می‌کند آرام‌تر باشد.
- در طول پرواز، پستانک به آرام شدن کودک کمک می‌کند، چون نوزادان نمی‌توانند خمیازه بکشند یا بلعیدن را برای تسکین درد گوش انجام دهند و مکیدن پستانک این کار را آسان‌تر می‌کند.
معایب استفاده کودکان از پستانک
- وابستگی کودک به پستانک: اگر کودک برای خوابیدن به پستانک عادت کند، ممکن است حتی اگر پستانک در نیمه‌شب از دهانش بیفتد، بیدار شده و گریه کند.
- افزایش خطر عفونت گوش میانی: هرچند احتمال عفونت گوش میانی از تولد تا ۶ ماهگی معمولاً کم است، اما استفاده از پستانک می‌تواند این خطر را افزایش دهد.
- مشکلات دندانی: استفاده کوتاه‌مدت از پستانک معمولاً مشکل‌ساز نیست، اما استفاده طولانی‌مدت ممکن است باعث بی‌نظمی در دندان‌ها شود.
- اگر می‌خواهید به کودک خود پستانک دهید به این موارد دقت داشته باشید:
- پستانک یک‌تکه انتخاب کنید، چون پستانک‌های دو تکه ممکن است خطر خفگی داشته باشند.
- بگذارید کودک خودش تصمیم بگیرد؛ اگر علاقه‌ای به پستانک ندارد، او را مجبور نکنید.
- حتماً پستانک تمیز باشد؛ تا ۶ ماهگی بهتر است پستانک را بجوشانید چون سیستم ایمنی کودک هنوز کامل نشده، و بعد از ۶ ماهگی می‌توانید آن را با آب و صابون بشویید.
- پستانکی انتخاب کنید که اندازه‌اش متناسب با سن کودک باشد.
- مراقب استفاده از گیره پستانک باشید؛ هرگز بند بلند را دور گردن کودک نیندازید چون ممکن است خطرناک باشد، از بندهای کوتاه استفاده کنید.
- بهتر است قبل از اینکه به کودک پستانک بدهید کمی صبر کنید و فقط وقتی پستانک دهید که مطمئن هستید کودکتان گرسنه نیست.
اهمیت توقف استفاده از پستانک
- ااستفاده طولانی‌مدت از پستانک می‌تواند روی رشد دندان‌ها و شکل دهان کودک تأثیر بگذارد و باعث شود دندان‌های بالا و پایین به سمت داخل رشد کنند.
- اگر کودک بیش از حد از پستانک استفاده کند، ممکن است بعد از مدتی به درمان‌هایی مثل ارتودنسی نیاز پیدا کند
- همچنین استفاده از پستانک بعد از ۶ ماهگی احتمال ابتلا به عفونت گوش را افزایش می‌دهد.
- در نهایت، کودک ممکن است به پستانک وابسته شود؛ به طوری که اگر پستانک از دهانش بیفتد، گریه می‌کند و فقط با پستانک آرام می‌شود. این وابستگی با گذشت زمان می‌تواند مشکلات بیشتری برای او ایجاد کند