ورودرشد دندان‌های شیری از هفته ششم زندگی جنینی شروع می‌شود. در هنگام تولد، نوزاد دارای ۲۰ دندان شیری است (۱۰ عدد در فک بالا و ۱۰ عدد در فک پایین) که درون استخوان فک و زیر لثه پنهان هستند.
والدین به طور معمول سئوال‌های مختلفی در مورد زمان رشد دندان‌ها، نشانه‌های دندان در آوردن و راه‌های آرام کردن دردهای مربوط به رویش دندان دارند..
زمان و ترتیب رویش دندان‌های شیری
زمان طبیعی برای شروع رشد دندان‌های شیری در اکثر کودکان بین ۴ تا ۷ ماهگی می‌باشد. البته زمان رشد، در همه کودکان یکسان نیست. امکان دارد در بعضی کودکان زودتر از این زمان (۳ ماهگی) و یا دیرتر (پس از یک سالگی) اتفاق بیافتد که این موضوع جای نگرانی نداشته و کاملا طبیعی می‌باشد.
به طور معمول نخستین دندان شیری‌ایی که رشد می‌کند دندان پیشین میانی فک پایین می‌باشد. رشد دندان‌های شیری به طور معمول تا پایان سه سالگی کامل می‌شود و در این سن کودک ۲۰ دندان شیری رشد کرده در دهانش دارد. هر چند زمان رشد دندان‌ها متفاوت می‌باشد ولی ترتیب رشد آن‌ها به طور معمول به شکل زیر است:
- دو دندان پیشین میانی فک پایین معمولا اولین دندان رویش یافته می‌باشند و عموما بین ۶ تا ۱۰ ماهگی اتفاق می‌افتد.
- رویش دو دندان پیشین میانی فک بالا که به طور معمول بین ۸ تا ۱۳ ماهگی اتفاق می‌افتد.
- سپس دندان‌های پیشین کناری فک بالا و پایین به طور معمول بین ۸ تا ۱۶ ماهگی رشد می‌یابند که در بیشتر موارد دندان‌های فک پایین تمایل به رشد زودتر دارند.
- دندان‌های آسیاب اول شیری فک پایین و بالا به طور معمول بین سن ۱۳ تا ۱۹ ماهگی رشد می‌یابند.
- دندان‌های نیش شیری فک بالا و پایین به طور معمول بین سن ۱۶ تا ۲۳ ماهگی رشد می‌کنند.
- و نهایتا دندان‌های آسیاب دوم شیری به طور معمول بین سن ۲۵ تا ۳۳ ماهگی رشد می‌یابند.
نشانه‌های دندان در آوردن
نوزادان و کودکان نشانه‌های متفاوتی حین رشد دندان‌های شیری بروز می‌دهند. در برخی نوزادان بدون درد و ناراحتی دندان‌ها رویش می‌یابند اما در برخی دیگر، با درد و ناراحتی همراه می‌باشد. به طور معمول هنگام رویش دندان در نوزادان و کودکان نوزاد نشانه‌های زیر دیده می‌شود:
- بی‌قراری در طول روز
- افزایش در میزان مکیدن انگشت
- مالیدن لثه‌ها
- افزایش جریان بزاق و خارج شدن آن از دهان
- قدری بی اشتهایی
از آنجایی که رشد دندان یک روند فیزیولوژیک طبیعی است، همراه دانستن آن با تب و اختلالات سیستم بدن نوزاد، توجیهی ندارد. اگر کودک دچار تب شدید، اسهال و یا آبریزش بینی شده است مخصوصا اگر این نشانه‌ها بیش از یک روز ادامه یابد آن را نشانه دندان در آوردن قلمداد نکنید و حتما به پزشک متخصص کودکان مراجعه نمایید.
روش‌های تسکین درد ناشی ازرویش دندان‌ها
جهت کاهش درد و ناراحتی نوزاد می‌توان از کمپرس سرد استفاده کرد. برای انجام این کار باید یک تکه پارچه تمیز و خیس را مدتی در یخچال گذاشته، سپس از کودک‌تان بخواهید تا آن را بجود (در صورتی که کودک به دلیل سن پایین قادر به جویدن باشد). این عمل سبب کاهش درد و ناراحتی کودک می‌شود.
ماساژ محل رشد دندان با انگشت تمیز هم در کاهش درد نوزاد می‌تواند موثر باشد. حلقه‌های لاستیکی مخصوصی هم برای کودکان به فروش می‌رود که می‌توانید ابتدا آن را در یخچال قرار داده و سپس از کودک خود بخواهید تا آن را گاز بگیرد.
در صورت ادامه یافتن درد و ناراحتی به دندانپزشک کودک مراجعه کنید تا در صورت نیاز داروی مسکن تجویز نماید. هیچگاه بدون مشاوره با دندانپزشک کودکان از ژل‌های بی‌حسی موضعی جهت کاهش دادن درد استفاده نکنید زیرا این ژل‌ها، به خصوص آنهایی که حاوی بنزوکائین هستند، دارای عوارض می‌باشند.
افتادن دندان‌های شیری از حدود سن ۶ سالگی دندان‌های پیشین شیری شروع به لق شدن و افتادن می‌کنند و به تدریج جایگزین دندان‌های دائمی می‌شوند. لق شدن دندان‌های پیشین شیری تا یک سال قبل از این سن نیز کاملا طبیعی می‌باشد.
اولین دندانی که لق می‌شود معمولا دندان‌های پیشین میانی فک پایین است. توصیه می‌شود حتما به کودک توضیح داده شود که افتادن دندان روندی کاملا طبیعی است تا قدری ناراحتی‌های او در این زمینه کاهش یابد.
به مرور و با افزایش سن، دندان‌های دیگر شیری نیز توسط دندان دائمی جایگزین شده و در سنین ۱۱ تا ۱۳ سالگی معمولا تمامی دندان‌های شیری توسط دندان‌های دائمی جانشین، جایگزین شده‌اند.
در سن ۶ تا ۷ سالگی اولین دندان آسیای بزرگ دائمی (دندان ۶) پشت دندان‌های شیری رشد می‌کند. اکثر والدین فکر می‌کنند که این دندان چون جایگزین دندان شیری نشده است، خود یک دندان شیری است. در حالی که این تفکر اصلا صحیح نیست و این دندان، دندان دائمی می‌باشد و چون در این سن کودک اهمیت زیادی به رعایت بهداشت دندان خود نمی‌دهد، در بزرگسالی هم بیشترین میزان پوسیدگی در بین دندان‌های دائمی مربوط به همین دندان است.
بنابراین توجه داشته باشید دندانی که در سن ۶ تا ۷ سالگی در پشت آخرین دندان شیری رشد می‌کند دندان دائمی است و نسبت به سالم ماندن آن وسواس بیشتری به خرج دهید.
افتادن زود هنگام دندان شیری
برخی از والدین ممکن است فکر کنند که دندان‌های شیری چون موقتی هستند و در نهایت امر لق شده و می‌افتند، به اندازه دندان‌های دائمی اهمیت ندارند و نیازی به مراقبت و درمان آن‌ها نیست.
فراموش نکنید دندان‌های شیری کودکان شما بسیار ارزشمند هستند چون کودکان برای جویدن، حرف زدن و همچنین برخورداری از ظاهری زیبا به سلامت دندان‌های شیری خود نیاز دارند. همینطور دندان شیری جای لازم برای رویش دندان دائمی را حفظ می‌کند و در هدایت رشد دندان دائمی نقش بسیار مهم و اساسی دارد. در نتیجه در مراقبت و حفظ سلامتی آن‌ها باید کوشید.
اگر کودک شما دندان شیری خود را زودتر از زمان مقرر از دست داده، او را نزد متخصص دندانپزشکی کودکان ببرید تا اگر لازم است از وسیله‌ای به نام فضا نگهدار برای جای خالی دندان شیری او استفاده کند. فضا نگهدار اجازه حرکت به دندان‌های مجاور نمی‌دهد و فضا را برای رویش دندان دائمی نگه می‌دارد.
باید بدانید در صورت عدم استفاده از این وسیله، دندان‌های شیری مجاور، به سمت ناحیه بدون دندان حرکت کرده و کاهش فضای لازم جهت رویش دندان دائمی را به وجود می‌آورد. در نتیجه این امر می‌تواند مانعی برای رشد دندان دائمی شود.